APARAT PAŃSTWOWY W OKRESIE KRAJOWEJ RADY NARODOWEJ

Podstawowym zagadnieniem każdej rewolucji jest zagadnienie wadzy. Zatem pierwszym zadaniem rewolucji socjalistycznej jest zdruzgotanie starego, burżuazyjnego, i stworzenie nowego, ludowego aparatu państwowego. Wykonanie tego zadania przewidywa też program obozu demokracji polskiej. Biorąc pod uwagę skomplikowaną sytuację Polski oraz dotkliwy brak odpowiednio przygotowanych i oddanych sprawie wadzy ludowej kadr, trzeba przyznać, że zadanie to byo trudne. Nie chodzio tu przecież o zdruzgotanie aparatu administracji okupanta. To następowao wraz z przesuwaniem się linii frontu i wyzwalaniem nowych terenów. Chodzio o niedopuszczenie do przechwycenia wadzy na terenach wyzwalanych przez aparat przygotowany przez rząd londyński już w czasie okupacji i mający dziaać po wyzwoleniu na zasadach przewidzianych w konstytucji z 1935 r. Nie wystarczyo tu przy tym powoać do życia KRN czy następnie także PKWN jako organ wadzy wykonawczej. Należao stworzyć cay aparat państwowy, nowy tak co do swego skadu osobowego, jak i form organizacyjnych.

Mimo trudności, wskazane zadanie zostao w peni wykonane. Już w czasie okupacji, w noc sylwestrową z 1943 na 1944 r. zostaa powoana przez demokratyczne organizacje spoeczno-polityczne i wojskowe Krajowa Rada Narodowa jako tymczasowy podziemny organ wadzy narodu i jako organizator walki o wyzwolenie narodowe i spoeczne. W ślad za tym rozpoczęto powoywać konspiracyjne rady narodowe w terenie. Ustawą z dnia 21 lipca 1944 r. KRN powoaa swój organ wykonawczy – PKWN, sama zaś przejęa funkcje tymczasowego parlamentu polskiego. Po wyzwoleniu przystąpiono do organizowania zawodowego aparatu państwowego. Podstawowe, decydujące z punktu widzenia zabezpieczenia wadzy ludu, ogniwa aparatu państwowego, jak korpus oficerski, aparat bezpieczeństwa i Milicja Obywatelska, zostay nasycone nowymi pod względem klasowym i politycznym kadrami. Istotne zmiany nastąpiy też w skadzie aparatu administracji ogólnej i sądownictwa, jakkolwiek korzystano tu także z kadr dawnego aparatu państwowego. Wykonaniu tego zadania suży m.in. dekret PKWN z 21 sierpnia 1944 r. o trybie powoania wadz administracji ogólnej I i II instancji, i przyjęty w nim sposób obsadzania stanowisk wojewodów i starostów, poprzez których PKWN sprawowa swoją wadzę w terenie. Następowa też proces zmian w skadzie spoecznym rad narodowych, czemu sprzyjay elastyczny system ich powoywania oraz instytucja odwoywania radnych.

Daleko idące zmiany nastąpiy również w organizacji aparatu państwowego, przy tym nie tylko w porównaniu z organizacją przewidzianą w odrzuconej cakowicie konstytucji z 1935 r., ale również w porównaniu z konstytucją z 1921 r., uznaną za legalną, demokratyczną i obowiązującą w zakresie zawartych w niej podstawowych demokratycznych zaożeń. W sposób przeprowadzenia wskazuje, że moga ona być dokonana tylko w ramach rewolucji socjalistycznej, a nie burżuazyjnej, jak mówi W. Lenin odnośnie do likwidacji wasności obszarniczej w Rosji – niejako mimochodem, w toku wykonywania zadań rewolucji socjalistycznej. Przeprowadzenie wskazanych tu reform spoeczno-gospodarczych, a następnie ich utrwalenie w okresie Sejmu Ustawodawczego, stworzyo nowy ukad si spoecznych w Polsce, a więc nową rzeczywistą konstytucję naszego państwa. Dao to podstawę do ustanowienia w lipcu 1952 r. nowej socjalistycznej konstytucji pisanej.

Zgodnie z zapowiedziami Manifestu PKWN i postanowieniami dekretu z 6 września 1944 r. o reformie rolnej, konfiskacie bez odszkodowania podlegay ziemie poniemieckie i ziemie zdrajców narodu oraz majątki obszarnicze przekraczające 50 ha użytków rolnych, bądź na pewnych terenach przekraczające 100 ha ogólnej powierzchni, wraz z inwentarzem żywym i martwym. Z reformy korzystać mogli robotnicy rolni, chopi maorolni oraz średniorolni obarczeni liczną rodziną, za minimalną opatą, równającą się przeciętnej wartości jednorocznych zbiorów i spacaną ratalnie. W wyniku reformy rolnej oraz akcji osiedleńczej na Ziemiach Odzyskanych zmienia się w sposób zasadniczy struktura spoeczna wsi polskiej. Zmniejszya się pokaźnie liczba gospodarstw karowatych i maorolnych, zmniejszy się też odsetek gospodarstw dużych, zwiększya się natomiast znacznie liczba gospodarstw średniorolnych. Ponad milion rodzin chopskich otrzymao na wasność ogóem 6 070 100 ha powierzchni użytkowej. Odsetek gospodarstw karowatych, wynoszący w 1931 r. 14,4% ogóu gospodarstw, zmala w 1950 r. do 7,6%. Zmniejszy się też odsetek gospodarstw maorolnych z 26,5% w 1931 r. do 20,4% w 1950 r. Zwiększy się natomiast odsetek gospodarstw średniorolnych (5-14 ha) z 23,7% w 1931 r. do 34,3% w 1950 r. Wśród korzystających z reformy rolnej sużba folwarczna i bezrolni stanowili 40%, waściciele gospodarstw karowatych – 21,3%, chopi maorolni – 30,2%, średniorolni – 5,8%, inni – 2,7%.