Przyczyny, które zrodziy postulat konstytucji pisanej

Przyczyny, które zrodziy postulat konstytucji pisanej i spowodoway jego upowszechnienie i realizację w okresie kapitalizmu, można ująć w kilku punktach.

1) Rozwój kapitalistycznego sposobu produkcji wymaga wolności wymiany towarowej, a także taniej siy roboczej, a więc i zniesienia poddaństwa chopów, stąd też powstanie teorii liberalizmu i egalitaryzmu, stąd walka burżuazji o prawa polityczne dla siebie i caego stanu trzeciego, walka o zasadę wolności i równości prawnej wszystkich obywateli, o zasadę traktowania wszystkich ludzi, bez względu na przynależność stanową, waśnie jako obywateli. Zasadę tę oraz prawa obywatelskie należao zapisać w deklaracji praw czy w konstytucji.

2) Wysunięcie postulatu konstytucji pisanej związane byo z teorią umowy spoecznej, goszoną przez szkoę prawa natury. Wedug jej zwolenników, lud móg obalić tego panującego, który umowę spoeczną naruszy, sta się tyranem. Waśnie konstytucja ma stanowić swego rodzaju umowę spoeczną między ludem a panującym, ma określać warunki, na jakich wadza panującego ma być sprawowana.

3) Jedną z przyczyn wysunięcia omawianego postulatu bya też teoria podziau wadz goszona przez zwolenników kompromisu feudano- -mieszczańskiego. Wedug tej koncepcji, wolność jednostki może być zagwarantowana tylko tam, gdzie wadza jest podzielona między różne organy, wzajemnie się hamujące. Ale skoro tak, to ten podzia wadz należy ująć na piśmie, waśnie w konstytucji. Wedug ówczesnych poglądów, po-dzia wadz obok praw obywatelskich, jest jedną z gównych materii konstytucyjnych, co wyrazio się też w art. 16 Deklaracji praw czowieka i obywatela z 1791 r.

4) Ważną przyczyną wysunięcia postulatu konstytucji pisanej w XVIII w. by tez panujący wówczas światopogląd racjonalistyczny i jego walka z dotychczasowym, panującym w średniowieczu, światopoglądem teologicznym. Tak jak do tego czasu gównym źródem wiedzy o świecie, a przede wszystkim kryterium prawdziwości sądów miaa być Biblia, tak wedug racjonalizmu źródem wiedzy i kryterium prawdy ma być rozum ludzki, jak również doświadczenie. Także w organizacji spoeczeństwa można wymyślić nowe, doskonae formy, zapisać je w konstytucji i stosować. W zakresie ustroju spoecznego dotychczasową rolę Biblii miaa speniać waśnie konstytucja.

5) Konstytucja bya też dokumentem propagandowym, wyrażaa program burżuazji w dziedzinie urządzeń spoecznych, zawieraa hasa mobilizujące cay stan trzeci do walki o wadzę formalnie caego ludu, faktycznie zaś o wadzę burżuazji. Stąd też wykorzystanie jej przez burżua- zję także w tej roli.

6) Upowszechnieniu instytucji konstytucji pisanej w Europie w XIX w. sprzyjaa postawa monarchii i feudaów. W obliczu rewolucji burżuazyjnych w 1830 i 1848 r., pod naporem wzrastających ruchów demokratycznych, monarchie przechodziy ewolucję w kierunku monarchii konstytucyjnych, ustępoway, ale tylko częściowo, i tylko formalnie, po to, aby pod przykrywką konstytucji utrzymać stary porządek spoeczny w możliwie nie naruszonym stanie.

7) Do upowszechnienia i realizacji idei konstytucji pisanej przyczynia się też szkoa pozytywizmu prawniczego, powstaa w drugiej poowie XIX w. i wyrażająca interesy zwycięskiej burżuazji, a jednocześnie już walczącej na nowym froncie, przeciwko klasie robotniczej. Konstytucja prawnie utrwalaa panowanie burżuazji, a jednocześnie pozwalaa na zakamuflowanie tego faktu pod hasami wadzy rzekomo caego narodu, wolności i równości rzekomo wszystkich ludzi, państwa jako dobra rzekomo wszystkich obywateli.